Paranoya, ağır ve şiddetli bir şekilde korku ve endişeli düşüncelerin oluştuğu, karmaşık duygular yaşatan ruhsal bir hastalıktır.

Paranoya tedavisi mümkün olup, destek alınarak düzeltilebilecek bir durumdur. Genellikle paranoyası olan kişiler tedaviye başvurmadıkları için, genetik faktörlerin ne ölçüde etkili olduğu yeterince araştırılamamaktadır. Mevcut paranoya vakalarından elde edilen bilgiler, yetersiz özgüven ve sorun çözme becerilerinin yetersiz olduğunu göstermektedir. Sorun yaşayan kişiler genellikle bu durumu bir problem olarak görmediklerinden dolayı paranoya tedavisi için başvurmamaktadır. Paranoya tedavisi için başvuran bireylerin bile motivasyonlarının düşük olduğu gözlemlenmektedir. Diğer ruhsal hastalıklardan farklı olarak paranoya düşüncesinin üç temel özelliği bulunmaktadır: kötü bir şey olacağından korkmak, kötülüklerin başkaları tarafından yapıldığını düşünmek ve asılsız ve abartılı olaylara inanmak.

Paranoya tedavisi için çeşitli yöntemler bulunmaktadır. Bu tedavi yöntemleri arasında ilaç tedavisi, bilişsel davranışçı terapi, başa çıkma yöntemleri ve bazı durumlarda yatılı tedavi yer almaktadır.

Bilişsel davranışçı terapi, hastanın düşünce bozukluklarını anlamasına yardımcı olması ve problem çözmede aktif rol almasını sağlaması nedeniyle tercih edilen psikoterapi teknikleri arasındadır. Psikoterapide, psikoterapiste yönelik olumlu ya da olumsuz duygular hızla gelişme gösterdiği için psikoterapist ve psikiyatri uzmanları paranoya tedavisi sürecinde şiddete maruz kalma riski taşımaktadır. Paranoya tedavisi gören hastalar, kendilerini kontrolde hissetmelerini sağlayacak davranışsal prensipler ve sosyal becerileri geliştirmeyi hedefleyen teknikler öğrenir. Bu teknikler, kişiye kendini iyi hissettirip yarar sağlar. Bu sosyal beceri eğitimiyle özgüveni artan birey, başkalarının kendisini kontrol etme düşüncelerini önleyebileceğini düşünür. Kendi yaşamını kontrol altına alabileceğini görmek, düşünce bozukluğunu oluşturan ve besleyen kontrol kaybı hislerinin dağılmasını sağlar.

Sorunun çözümünde ilaç tedavisi de etkili olmaktadır. Anti-anksiyete ilaçlar ya da antipsikotik ilaçlar, paranoya semptomlarını hafifletmeye yardımcı olabilir. Tedavi süresi, hastanın klinik durumuna göre değişkenlik gösterir ve buna doktorun gözlemi sonucunda karar verilir. Kişinin davranış sorunları düzeldikten ve bozulmuş düşüncenin etkisi en aza indikten sonra bile belli bir süre azaltılmış dozda ilaç kullanımına devam etmek gerekebilir.

Ciddi seviyelere ulaşan paranoya durumlarında hastane ya da kliniklerde kalınarak yatılı olarak tedavi edilebilmektedir. Bu tedavi süreci, hastanın durumuna göre farklılık gösterebilir.

Paranoya tedavisinde bireyin kişisel özellikleri de önem kazanmaktadır. Kişinin sosyal destek alması, aile ve arkadaş çevresinin desteği ile tedavi süreci daha başarılı olabilir. Ayrıca, düzenli egzersiz, sağlıklı beslenme ve uyku düzeni gibi yaşam tarzı değişiklikleri de tedavinin etkinliğini artırabilir.