Hipnoz tedavisi, hipnozun daha açık bir anlatımıyla trans halini ifade eder. Trans hali, uykuyla uyanıklık arasında, telkin almayı kolaylaştıran bir ruh halidir. Normalde olumlu yapılacak telkinler, tedavi edici bir terapi yöntemidir. Eğer bu telkinler trans halinde yapılırsa, bilinç dışı şekilde olumlu değişimlere ve iyileşmelere yol açar. Seansların gerektiği kadar tekrarı halinde, bu değişim ve iyileşme bariz şekilde olur. Hipnoz tedavisi, yani hipnoterapi, iyileşme sürecini daha etkin hale getirir. Hipnoz, kişiyi ya da grubu bakış, söz ve telkin gibi yollarla belirli bir süre etkilemektir. Bu nedenle, dışarıdan müdahale ile kişinin oluşturulan yeni bir ruh hali ortaya çıkar. Kişi bu esnada dikkatini belirli yerlere yoğunlaştırır ve bilinçaltı aktifleştir.

Hipnoz tedavisi çeşitli hastalıklarda, özellikle de ruhsal hastalıklarda uygulanır. Bu hastalıklar dışında obezite, alerjik cilt hastalıkları ve astım gibi fiziksel rahatsızlıklarda da bu tedaviden yararlanılabilir. Bu tedaviyi uygulayanlara hipnolog ya da hipnoterapist denir. Herkes hipnozu uygulayamaz, çünkü bu alanda uzmanlaşmış olmaları gerekir. Hipnologlar, özellikle psikoloji ve tıp alanlarında eğitim almış uzman kişilerden oluşur.

Hipnoz tedavisi sırasında belirli aşamalar oldukça önemlidir. Bunlar, kişinin ruh halini trans durumuna geçirecek etmenlerdir. Özellikle bakış, söz ve düşünce aşamaları hipnozun yapılmasında önemli yer tutar. Hipnoterapist bakış aşamasında uyku halini oluşturabilir. Bakış, gözlerdeki manyetik etkileri kontrol altına alır. Bu etkilerin düzenliliği ve sürekliliği söz konusudur. Söz aşamasında hipnoterapist, kişinin beynine sokmak istediklerini ifade eder. Bu aşamada en önemlisi kelimelerin doğru seçilmesidir. Düşünce aşamasında ise hasta, hipnoterapist yardımıyla istenen duruma yönlendirilir. Bu durumu hastaların istemesi sağlanır. Bu aşamadaki konsantrasyon oldukça önemlidir.

Hipnoz tedavisi ilk defa 19. yüzyılda kullanılmaya başlanmıştır. Bazı histerik hastalıklar ve felç durumu bu yolla iyileştirilmeye çalışılmıştır. Daha sonradan bu yöntemin uygulanmasından vazgeçilmiş ve buna benzeyen serbest çağrışım yolu kullanılmaya başlanmıştır. Hipnoz tedavisi gören kişi, hipnoterapistin etkisi altında olur. Hipnoterapistin telkinlerini ve isteklerini bu süreçte kendisinin gibi algılar. Bu aşamada, hipnoterapistin telkinlerini yerine getirir. Ancak hipnozda olan kişiler, hipnoterapistin her isteğini yerine getiremez.

Bu tedavide birden fazla yöntem vardır. Bunların arasında en fazla kullanılan, hastanın hafifçe sallanan bir nesneye bakarak dikkatini buna yoğunlaştırmasıdır. Bu sırada hasta trans durumuna geçer ve bilinçaltına iner. Ancak sadece sallanan nesneye bakmak hipnoz için yeterli olmaz. Bu sırada hipnoterapist etkileyici tarzda konuşarak hastasına telkinler vermelidir. Hipnozla hasta uykuya geçer. Bazıları derin, bazıları da hafif uykuda olur. Bunun sebebi, insanların hipnozdan etkilenme şeklinin farklı olmasıdır.

Bu esnada uykunun hafif aşamasında kişi gevşer ve kendine söylenenleri hatırlar. Derin hipnoz anında ise kişinin bilinci kapalı olur. Bilinçaltı pasif halden aktif hale gelir. Bu haldeki hasta, hipnozdaki konuşma ve telkinleri hatırlamaz. Her iki durumda da hastalar, hipnoterapistin sözlerinin çoğunluğunu gerçekleştirir.

Hastanın yapısı ve yetenekleri: Hastanın zihin yapısı hipnozu etkiler. Bazı yetenekleri olmayan, ruhsal çöküntü yaşayan kişilerde hipnoz etkili olmayabilir.

Hastanın yorgunluğu: Hipnozda hastanın dikkati oldukça önemlidir. Sallanan nesneye tüm dikkatini vermelidir. Eğer hasta bu aşamada yorgun olursa, dikkatini veremeyecek halde olur. Bu durum hipnozu zora sokar.

Hastanın eğilimleri: Hipnoz tedavisinde hastanın karakteri, alışkanlıkları ve eğilimleri önemlidir. Kendini rahat bırakan, hipnoterapiste güvenenler daha rahat hipnoz olabilirler.

Heyecanlandırma: Hipnoz tedavisinde bu durum da önemlidir. Oluşabilecek aksaklıklar sırasında kullanılır. Bu, zihin durumunun durması anlamındadır.

Hipnoz tedavisi sırasında hipnoterapist, hastanın ihtiyacı olan telkinleri vermelidir. Yani çekingen ve korkak kişilere, girişken ve cesur oldukları hakkında telkinler verilmelidir. Başarılı bir hipnoz tedavisi yapıldığında, hasta telkin edilen özelliğini değiştirebilir. Bu tedaviyle hastanın sahip olduğu bir tikten veya alışkanlıktan kurtulması mümkün olabilir. Ancak her tedavide başarı elde edilemez. Öncelikle hastanın hipnoz olmayı istemiş olması gerekir. Bu koşul yerine gelmediğinde, hipnoz yani trans hali olmaz. Hipnoz durumunda da hastaya her istenen yaptırılamaz. Bunun nedeni, hastanın bu isteğe karşı eğiliminin olmamasıdır. Hasta hipnoz sırasında zorlamayla karşılaşırsa, hipnoz kesilebilir. Bu yüzden hastaya hipnoz tedavisi sırasında verilecek telkin özenle seçilmelidir. Hastanın yaşam tarzı, alışkanlıkları, sosyal çevresi ve beden yapısı gibi etkenler değerlendirmeye alınmalıdır.