Işın tedavisi, bir diğer adıyla radyoterapi, vücutta oluşan kanserli hücreleri tahrip veya yok etmek amacıyla uygulanan bir tedavi seçeneğidir. X-ışınları, elektron, proton veya gama ışınları gibi dalga akımları kullanılarak kanserli hücrelerin yok edilmesini sağlar. Daha çok kanser tedavisinde kullanılan bir tedavi seçeneği olsa da bazı durumlarda farklı hastalıkların tedavisi için de tercih edilebilir. Radyoterapinin amacı, kanserli hücrenin çevresindeki sağlıklı dokulara zarar vermeden kanserli hücreleri yok etmektir.

Işın tedavisi, kanser tedavisinde kullanılan önemli bir tedavi seçeneğidir. Neredeyse bütün kanser vakalarında kullanılmaktadır. Daha çok meme kanseri, cilt kanseri, baş ve boyun kanserleri, prostat, testis, rahim, mesane ve lenf bezi kanserlerinde ilk yaklaşım ışın tedavisidir. Bazı hastalarda yalnızca radyoterapiden yararlanılabilir, bazı hastalarda ise kemoterapi ile veya cerrahiyle birlikte uygulanabilir. Ameliyat yapılmadan önce uygulanan ışın tedavisinde amaç, kanserli hücreyi küçültmektir. Ameliyat sonrasında ise bölgede kalabilecek kanser hücresini yok etmek amacıyla uygulanır. Ayrıca, bazı durumlarda kanser hastalığına bağlı gelişen ağrıları gidermek amacıyla da kullanılabilen bir tedavi seçeneğidir.

Vücutta kanserli veya normal olmak üzere tüm hücreler büyür ve bölünür. Ancak diğer hücrelere nazaran kanserli hücreler daha hızlı büyüyerek çoğalma özelliğine sahiptir. Işın tedavisi, kanserli hücrelerde yapıyı etkileyerek büyümelerini, çoğalmalarını ve vücuda yayılmalarını engeller. Ancak tedavi anında kanserli hücrelerin etrafındaki sağlıklı hücrelerin bir kısmını da etkileyebilir. Etkilenen sağlıklı hücreler tedavinin etkisini onarır ve normal şekilde yaşamını devam ettirir. Radyoterapide tüm vücut değil, yalnızca tedavinin uygulandığı alandaki hücreler etkilenir.

Radyoterapi, dıştan ve içten olmak üzere iki şekilde hastaya verilebilir. Dıştan verilen tedaviye eksternal radyoterapi, içten verilen tedaviye ise internal radyoterapi denir.

Eksternal radyoterapide, özel ünite ve makineler kullanılarak hastaya tedavi uzaktan verilir. İnternal radyoterapide ise radyoaktif madde, tüp, tel veya iğne içine alınır. Tedavi edilecek alan uyuşturulur. Hastanın cilt altından, kas arasından ya da organ boşluğundan yerleştirilerek verilir. Bu işlem özel tedavi odalarında yapılır. İçten tedavi daha çok rahim, makat, mesane, dil, dudak, beyin kanserlerinin tedavileri için uygulanır. Hasta kendi için ayrılmış odaya alınır ve tedavi hastanenin durumuna göre 1-3 gün arasında gerçekleştirilir. Hastanın odada kaldığı sürece yanına ziyaretçi veya başka bir görevlinin girmesi yasaktır. İhtiyaç anında hemşire çağrılabilir. Bu işlem özel hazırlıklar yapılarak gerçekleştirilir. Maddenin vücuda yüklenmesinden önce hastada bazı tetkikler yapılır. Tetkikler sonunda radyoaktif madde vücuda yüklenir. Tedavi tamamlandıktan sonra vücuda verilen madde alınır ve hasta taburcu edilir.

Dışarıdan uygulanan ışın tedavisinde hastaya 1-1,5 aylık bir tedavi sürecinde 6000-7000 cGy ışın dozu yüklenir. Bu doz, her gün 25-30 kez uygulanan tedaviyle verilir. Işının birden verilmemesinin nedeni, radyasyonun neden olabileceği hasardan kendini koruyan veya hasarlanmış sağlıklı hücrelerin kendini tamir etmesine olanak sağlamaktır. Hastaya verilecek radyoterapi dozu, hastanın yaşı, kanserli hücrenin büyüklüğü, kanserin evresi, kanser kitlesinin duyarlılığı ve hastanın tedaviyi kaldırabilmesi gibi durumlara bağlı olarak değişebilir.

Tedavide ışın tedavisinin uygulanacağı alan özel bir boyayla işaretlenir. Tedavide her gün aynı bölge kullanılır. Sağlıklı dokuları koruma altına almak için koruyucu özellikte araçlar kullanılır. Tedavi boyunca hastanın sabit bir şekilde hareketsiz kalması gerekir. Bunun için hastayı sabitleyen araçlar kullanılabilir. Tedavi boyunca hasta dışarıdan takip edilir. Herhangi bir durum karşısında hastaya acil müdahale yapılır.

Radyoterapi, modern tıbbın sunduğu ileri teknoloji ve cihazlarla uygulanmakta olup, tedavi planlaması kişiye özel olarak yapılır. Bu süreçte hastanın yaşam kalitesini artırmak ve yan etkileri en aza indirmek amacıyla multidisipliner bir yaklaşım benimsenir. Ayrıca, tedavi sürecinde hastaların psikolojik destek alması da önerilmektedir. Radyoterapi sonrası takip ve kontroller, tedavinin etkinliğini değerlendirmek ve olası yan etkileri yönetmek açısından büyük öneme sahiptir.