Oksijen tedavisi, günümüzde çeşitli hastalıkların tedavisinde giderek artan bir şekilde kullanılan bir yöntemdir. Bu tedavi, genellikle hiperbarik oksijen tedavisi olarak da adlandırılır. Hastalara, kapalı bir basınç odasında, en az 1 atmosferin üzerindeki yüksek basınç altında başlık, maske veya tüple oksijen solutulmasıyla uygulanır. Yüksek basınç, 1 atmosferin üzerinde olmalıdır; aksi takdirde bu oksijen tedavisi için uygun değildir. Hastalara basınç odasında yaklaşık 2-3 atmosfer basınç uygulanmaktadır. Oksijen tedavisi, hastanın durumuna ve tedavi koşullarına bağlı olarak günde 6 saate kadar sürebilir. Bu tedavinin vücutta iki ana etkisi vardır: mekanik etki (yani basıncın direkt etkisi) ve vücutta dokular, kan ve hücrelerdeki oksijen artışı.

Gazların basınçlarıyla hacimleri arasında ters orantı vardır. Basıncın artmasıyla dokularda ve dolaşımda bulunan gazların hacimleri ve gaz kabarcıklarının çapları küçülür. Kabarcıkların gerilimleri ile büyüklüğü arasında da ters orantı bulunur. Büyük kabarcıklar, küçük kabarcıklardan daha stabil haldedir. Küçük kabarcıkların yüzey gerilimi arttıkça, çap belirli bir değerde kollabe olur ve absorbe edilir. Oksijen tedavisinde basıncın direkt etkisi, en fazla vurgun (dekompresyon hastalığı) ve iatrojenik hava embolisinin tedavisinde etkili olur.

Kapalı basınç odasında %100 oksijen solunduğunda, plazmadaki oksijen çözünürlüğü artar. Hastanın fizyolojik ve patofizyolojik koşullarına uygun olarak artan oksijen basıncının etkisi, vücuttaki dokularda ve biyokimyasal reaksiyonlarda görülür.

Normalde 1 gram hemoglobin ile 1,34 ml oksijen bağlanır. 1 atmosfer basınçtaki hava solunduğunda, kandaki hemoglobin ile taşınan oksijen oranı artmaz. Ancak oksijen tedavisinde hiperbarik koşullarda solunan oksijen basıncındaki artış nedeniyle plazmadaki çözünmüş oksijen oranı artar. Bu sayede hemoglobin olmadan yaşamın devamı mümkün olabilir. Oksijenlenme çeşitli sebeplerle bozulsa bile, oksijen tedavisi uygulanabilir.

Vücuttaki yaralanan doku hipoksik hale gelir. Parsiyel oksijen basıncı 5-15 mmHg ve daha altına düşebilir. Yara iyileşmesi için gereken kolajenin fibroblastlarca sentezlenmesi için en az 30-40 mmHg parsiyel oksijen basıncı olmalıdır. Oksijen tedavisi, fibroblastik aktivitenin artmasına ve kolajen birikimine neden olur, bu sayede yara iyileşmesini hızlandırır. Termal yanıklarda, diyabet ve varis ülserlerinde, deri greftlerinde destek tedavisi olarak yara iyileşmesini hızlandırır.

Oksijen tedavisinde sınırlar önemlidir. 1 atmosfer basınçta %100 oksijenli alanda bakteriler hızlı gelişir. Ancak 1,3 atmosfer ve üzerindeki oksijen basıncının olduğu ortamda inhibisyon etkisi ortaya çıkar. Crush sendromu, kompartman sendromu ve gecikmiş dekompresyon gibi hastalıklarda oksijen tedavisinin bu etkisinden yararlanılır.

Tedavinin en sık görülen yan etkisi, kulak ve sinüslerdeki basınç değişiminin yaptığı etkidir. Ancak bu, tehlikeli bir sorun değildir ve basınç eşitleme yöntemiyle önlenebilir. Nadiren hastalarda oksijen zehirlenmesi, geçici miyopi, kapalı yerde kalma korkusu (klostrofobi) gibi sorunlar görülebilir.

Hastaların çoğu, girdikleri basınç odasında sorun yaşamaz. Bazı hastalar buna geç alışır. Az sayıda hasta, basınç odasına girmeyi pek istemez. Bu durumda hastanın kapalı yerde kalma korkusunu yenmesi için rahatlatıcı ilaçlardan faydalanılır.

Bu sorun, kulak ve sinüslerin dış ortamla basınç odasındaki basınç nedeniyle yaşanmasından kaynaklanır. Bunun nasıl giderileceği hastaya eğitimle anlatılır. Basınçtan rahatsız olan hastalar bunu bildirdiklerinde, müdahale edilerek basınç azaltılır ya da artış durdurulur.

Oksijen tedavisi, akciğerleri de olumsuz etkileyebilir. Nefes borusunda yanma, kuruluk ve kuru öksürük gibi sorunlara yol açabilir. Bu durumda tedaviye ara verilirse, hasta rahatlar. Tedavi, bunların dışında merkezi sinir sistemini etkileyerek kusma ve bulantı, sinirlilik, huzursuzluk gibi etkilere neden olabilir. Gözlerde geçici görme kaybına yol açabilir. Ancak olumlu tarafları değerlendirildiğinde, oksijen tedavisi birçok hastalığın tedavisinde faydalı görülmektedir.